واپسین روزهای ضرب الاجل بایدن در بوته آزمایش برجام
محفل: در آستانه فرا رسیدن اولتیماتوم قانون لغو تحریم ها، تنها برخورداری از اراده محکم می تواند مسیر عبور از موانعی چون فقدان حمایت برجامی در کنگره، تنوع و پیچیدگی تحریم های ترامپ، مخالفت بازیگران منطقه با برجام و عدم وجود اعتماد بین طرف ها را برای بازگشت این توافق به ریل اصلی، هموار کند.
به گزارش روز دوشنبه ایرنا، فرصت کمی تا اولتیماتوم مجلس ایران برای لغو تحریم ها از طرف آمریکا باقی مانده است. طبق این مصوبه که به تصویب شورای نگهبان رسیده و به قانون تبدیل گشته، در صورت برداشته نشدن تحریم های مالی، بانکی و نفتی آمریکا، دولت موظف خواهد بود سالانه ۱۲ کیلو اورانیوم ۲۰ درصد ذخیره کند. علاوه بر آن بازرسان آژانس بین المللی اتمی (نه همه آنها) اخراج شده و ایران اجرای پروتکل الحاقی را متوقف خواهدنمود.
کاظم غریب آبادی سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان های بین المللی در وین، اعلام نمود نامه توقف اجرای اقدامات داوطلبانه ایران تحت برجام از تاریخ ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ برابر با ۵ اسفندماه، روز گذشته تحویل مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی شد.
غریب آبادی گفت از این پس، همکاریهای ایران و آژانس فقط برمبنای تعهدات پادمانی ادامه خواهد یافت تا زمانی که با لغو تحریمها به صورت عملی و ملموس، زمینه برای بازگشت ایران به اجرای دوباره این اقدامات فراهم شود.
حتی قبل از این مهلت نیز ایران گامهای مهمی دراین زمینه برداشته است. روز جمعه، آلمان، فرانسه و انگلیس در بیانیه مشترکی نگرانی عمیق خود از گزارش جدید آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص تولید اورانیوم فلزی در ایران را ابراز داشته اند. بااینکه بگفته ایران «تولید»ی در کار نبوده و تنها گام هایی در زمینه تحقیقات برداشته شده است، با این وجود سه دولت اروپایی ضمن ابراز نگرانی و در ادامه ادعاهای بیانیه قبلی خود در ۱۶ ژانویه اعلام نموده اند که ایران مصرف غیرنظامی قابل قبولی برای اورانیوم فلزی نداشته و آنرا گاهی اساسی در رسیدن به سلاح هسته ای توصیف کرده اند.
طبق این بیانیه، ایران برمبنای برجام متعهد شده است تا ۱۵ سال دست به تولید اورانیوم فلزی نزند. ایران معتقد می باشد هیچ گاه از برجام خارج نشده و تمام گام های برداشته شده طبق پیش بینی مندرج در توافق بوده و همه قابل برگشت هستند.
به این ترتیب ایران خودرا همچنان متعهد به توافق دانسته و دلیلی برای مذاکره یا امضای توافقی جدید نمی بیند. به عبارت دیگر توپ در زمین آمریکاست.
برخی از ناظران، رژیم صهیونیستی، رژیم سعودی و سایر رژیم های مرتجع منطقه و همین طور لابی های آنان در واشنگتن را همچون موانع مهم بر سر راه بازگشت دولت بایدن به برجام معرفی می کنند.
یک دیپلمات اروپایی به شبکه «فرانسه 24» گفته است «ضرب الاجل اعلامی از طرف ایران بسیار مهم خواهد بود. |... اصل قضیه این است که ایران تا آن تاریخ از آستانه (تعیین شده توسط مجلس) عبور نکند.»
علاوه بر این، آمریکا با اولتیماتوم دیگری نیز مواجه می باشد و آن چیزی نیست مگر انتخابات پیش روی ریاست جمهوری در ایران. اگر آمریکا در فرصت حاضر موفق به کسب توافقی با دولت حسن روحانی نشود، باید منتظر دولت و رئیس جمهوری جدیدی باشد که ممکنست خوی میانه روی روحانی را نداشته باشد.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، «ند پرایس» در مورد اولتیماتوم ایران گفته است «آمریکا توجهی به هیچ اولتیماتوم مشخصی نخواهد داشت.» یکی از مشاوران سابق در دولت اوباما هم مدعی شده است به رغم این سخنان، احتمالاً مقامات آمریکایی تا کنون تماسهایی با مقامات ایرانی برقرار کرده اند.
«توماس کانتری من» که در دولت اوباما مقام مهمی در مسائل کنترل تسلیحات به عهده داشت می گوید «بایدن می تواند بلافاصله تعدادی از تحریم ها را برای نشان دادن حسن نیت، از میان بردارد.» بگفته وی به سبب وضعیت های داخلی، دو کشور تمایل ندارند کاری کنند که از آن بشود به وا دادن در مقابل فشار تعبیر کرد. برخی ناظران معتقد هستند ایران و آمریکا به دنبال سناریویی هستند که بتوانند ضمن حفظ چهره، از تنش های موجود بکاهند.
روشن است که دولت آمریکا برای بازگشت به برجام با موانعی روبروست. تعدادی از مهم ترین این موانع را می توان بدین سان مورد بررسی قرار داد.
فقدان حمایت کنگره
دولت بایدن باتوجه به اختلافات عمیق سیاسی داخلی در میان دو حزب اصلی این کشور، روزهای دشواری را برای همراه کردن کنگره با سیاست های خود خواهد داشت. اجرای یک سیاست میان حزبی (مورد توافق هر دو حزب) باتوجه به مشکلات داخلی آمریکا همچون بیکاری فزاینده و شیوع بیماری کرونا و همین طور مشکلات به جا مانده از زمان ترامپ، بسیار ضروری می باشد. بنا بر این بایدن تلاش خواهدنمود سرمایه سیاسی خود در کنگره را با دقت هزینه کند.
او در این میان مجبور خواهد بود اولویت بندی کرده و در مسائل مهم، هر دو حزب را با خود همراه کند. حزب دموکرات حالا اکثریت شکننده ای در کنگره در اختیار داشته و این مساله، دولت را مجبور خواهدنمود با احتیاط عمل کند.
در صورت بازگشت به برجام، بایدن مجبور خواهد بود مانند اوباما از اختیارات رئیس جمهوری استفاده نماید. در زمان اوباما نیز با وجود مخالفت شدید هر دو حزب با برجام، وی تنها با بهره گیری از اختیارات رئیس جمهوری موفق به امضای برجام شد.
مشکل اصلی امضای معاهده با شخص رئیس جمهوری همان چیزی است که ایران در چند سال قبل به خوبی با آن آشنا شد. اینکه رئیس جمهوری بعدی تعهدی به امضای رئیس جمهوری قبلی ندارد. بدین سان و بعد از تجربه پنج سال گذشته، ایران نیز علاقه خاصی به توافق با شخص رئیس جمهوری نخواهد داشت.
تحریم های زمان ترامپ
دو دوره ترامپ به تنوع و پیچیدگی تحریم های آمریکا مقابل ایران افزوده شده است. تحریم های فعلی بسیار بیشتر و در هم تنیده تر از تحریم های زمانی است که ایران در ۲۰۱۵ برجام را امضا کرد. آن زمان تعداد تحریم ها ۱۷۵ مورد برآورد می شد که با اعمال سیاست فشار حداکثری حالا به ۹۴۴ مورد رسید است.
حتی در صورت بازگشت آمریکا به برجام، دولت بایدن باید توجیه قابل قبولی برای مصرف داخلی داشته باشد که درآمد حاصل از صادرات نفت صرف آنچه آمریکایی ها رفتار های تروریستی ایران می نامند نشود. با وجود شناسایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بعنوان سازمان تروریستی از طرف آمریکا، چنین توجیهی برای بایدن دشوار خواهد بود. بدین سان پیوستن به مسیر برجام در فضای سیاست داخلی آمریکا هزینه سیاسی بیشتری به دولت بایدن تحمیل خواهدنمود.
مخالفت از طرف رژیم صهیونیستی، رژیم سعودی و امارات عربی متحده
این رژیم ها پیش از امضای برجام در سال ۲۰۱۵ نیز از اینکه دولت اوباما بدون مشورت با آنها برجام را امضا کرده بود آزرده بودند. بایدن در عوض بطور ضمنی اعلام نموده که این دفعه با آنها مشورت خواهدنمود. اما توقع این رژیم ها حالا چیزی فراتر از مشورت است.
رژیم سعوی حتی خواهان حضور در یک توافق جدید بعنوان یکی از بازیگران اصلی شده است. این رژیم ها خواهان توافقی جامع تر هستند که در آن برنامه موشکی ایران و همین طور نفوذ منطقه ای آن محدود شود. پس نادیده گرفتن این سه رژیم، بعنوان مهم ترین متحدان آمریکا در منطقه، هزینه زیادی برای دولت بایدن داشته و او علاقه ای به آزرده کردن آنان نخواهد داشت.
همچنین از آنجایی که کشورهای صادرکننده نفت در خلیج فارس از فشار حداکثری آمریکا بر ایران و محدود شدن صادرات نفت آن بسیار سود برده اند، بعید است تمایل زیادی به برداشته شدن این تحریم ها داشته باشند.
بدبینی و عدم اعتماد دو طرف
شاید با اهمیت ترین مانع بر سر راه بازگشت آمریکا به مسیر عادی برجام، بدبینی و عدم اعتماد شدید بین دو طرف باشد. ایران در نخستین تجریه خود از مذاکره و امضای یک پیمان با آمریکا بعد از انقلاب اسلامی، از پیمان شکنی آمریکا بسیار سرخورده شد. مذاکراتی که می توانست نقشه راهی برای ادامه گفتگوها و همکاریهای متقابل بوده و به کاستن از بی اعتمادی ها کمک نماید، کاملاً معکوس عمل کرد.
بدون بازگشت سریع به برجام، دو طرف در یک حالت آچمز قرار گرفته و تلاش خواهند کرد با اقدامات موضعی طرف مقابل را وادار به تسلیم کنند. افزایش و تلنبار شدن این اقدامات فقط تنش و بی اعتمادی را افزایش خواهد داد.
انتخابات ایران
موضوع مهم بعدی که باید مورد توجه قرار داد فرارسیدن انتخابات ریاست جمهوری در ایران است. وضعیت سیاسی داخلی ایران به نسبت سال ۲۰۱۵ که ایران برجام را امضا کرد بسیار متفاوت می باشد. در زمان امضای برجام، دولت تازه نفس حسن روحانی که بتازگی و با وعده برداشتن تحریم ها و گشایش اقتصادی انتخاب شده بود، نیرو، سرمایه سیاسی و مشروعیت فوق العاده ای حاصل از انتخابات داشت.
آن نیرو و سرمایه سیاسی با خروج آمریکا از برجام متحمل ضربه شده و الان در آخر دوره دولت فعلی، بسیار رقیق شده است. در حقیقت دولت حسن روحانی نیروی کمتری برای همراه کردن سایر طیف های سیاسی داخل ایران خواهد داشت. انتخابات مجلس نیز نشان داد که ایران در حال تجدید نظر در سیاست میانه روی دولت روحانی است.
همچنین باید توجه داشت در معاهدات بین المللی، واقع بینانه ترین ضامن اجرائی، منتفع شدن دو طرف است. یعنی این توافق ها تا جایی ادامه پیدا می کنند که هر دو طرف ادامه آنرا به نفع خود ببینند.
حال باید دید که از دید آمریکا ادامه دادن حضور در برجام چه نفعی برای آن کشور در بر خواهد داشت. آیا برای ساکنان جدید کاخ سفید، یک ایران تحت تحریم و محدود شده با توانایی بالقوه هسته ای قابل تحمل تر است یا یک ایران بدون تحریم ولی غیر اتمی است؟
با این حساب و با برشمردن موانع فوق و باتوجه به پیچیدگی و افزایش تعداد بازیگران و همین طور پیچیدگی های سیاست داخلی هر دو کشور، بازگشت برجام به مسیر اصلی در یک هفته آتی و تا پیش از اختتام مهلت پیش بینی شده توسط مجلس، مایه شگفتی خواهد بود.
منبع: mahfel110.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب