مسیر پیچیده یك توافق
روابط تهران و پكن طی دو دهه گذشته به یكی از موضوعات كلیدی در عرصه سیاست خارجی ایران بدل شده است. در این میان تصویب پیش نویس برنامه جامع همكاریهای راهبردی میان ایران و چین در هیات دولت بار دیگر به مباحث مختلفی دامن زده است.
تصویب پیش نویس نهایی «برنامه همکاریهای راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین» در اولین روز تیر ماه سال جاری در جلسه هیات دولت با حرف و حدیث های فراوانی همراه شد. مبحث از آنجا شروع شد که رئیس دولت های نهم و دهم در جریان سفر به گیلان، بدون نام بردن از این سند، نسبت به قراردادی که به عقیده وی، «مخفیانه» با طرف های خارجی منعقد شده، آنرا «برخلاف منافع کشور و ملت» دانست و به زعم خود نسبت به این اقدام اخطار داد. او اظهار داشت: کسی مالک کشور نیست و باید مردم در جریان این توافقات ۲۵ ساله ایران با چین قرار می گرفتند.
همین انتقاد سبب شد تا موجی از انتقادات نسبت به این سند که فعلا در حد پیش نویس است، مطرح شود. در فضای مجازی هم مطالبی درباره جزئیات این توافق بازنشر می شد، از ادعای حضور نیروهای نظامی چینی در ایران گرفته تا سرمایه گذاری ۲۵ میلیارد دلاری چین در ایران؛ از خرید قسطی دو سوم نفت و گاز ایران تا تهاتری بودن خریدها.
این انتقادات سبب شد تا سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه نسبت به این گمانه زنی ها واکنش نشان دهد و این سند را «افتخارآمیز» و «به نفع منافع دو کشور» بخواند و بگوید که «این سند ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی را دربرمی گیرد». سخنگوی وزارت خارجه اصرار کرد که «در آینده و بعد از تصویب نهایی، این سند می تواند بطور کامل منتشر شود.» او تصریح کرد که «این سند در حد پیش نویس است» و «هیچ کدام از مطالبی که در رسانه ها یا توسط برخی افراد در این مورد مطرح گردیده است، واقعیت ندارد.»
داستان تولد یک توافق
اما «برنامه ۲۵ ساله راهبردی ایران و چین» چیست و به کجا بازمی گردد؟ داستان این توافق راهبردی به سفر شی جین پینگ رئیس جمهور چین در دوم بهمن سال ۹۴ به تهران بازمی گردد؛ سفری که در آن روسای جمهور دو کشور با یکدیگر توافق کردند که تهران و پکن برای ادامه همکاریهای خود در طولانی مدت و راهبردی کردن آن، سندی جامع از همکاریهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و علمی تدوین کنند. این مساله در بند ۶ بیانیه مشترک آنان مورد تاکید قرار گرفت.
این مبحث با استقبال رهبر معظم انقلاب هم همراه شد و ایشان در دیداری که با رئیس جمهور چین داشتند، تاکید کردند: «دولت و ملت ایران همیشه به دنبال گسترش روابط با کشورهای مستقل و قابل اطمینان همچون چین بوده و هستند و بر همین اساس، توافق رؤسای جمهوری ایران و چین برای یک روابط راهبردی ۲۵ ساله، کاملاً درست و حکمت آمیز است.»
با وجود این توافق از طرف مقامات عالی دو کشور، تدوین سند همکاریهای راهبردی و اجرایی شدن آن طی سال های گذشته با برخی کندی ها همراه بود تا اینکه بعد از جمع آوری دیدگاههای نهادهای مختلف کشور، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در سفری که شهریور سال قبل به پکن داشت، اولین گام تدوین سند را برداشت. وزیر امور خارجه در آن سفر، اولین پیش نویس پیشنهادی ایران را درباره سند همکاریهای جامع و راهبردی دو کشور را به مقامات چینی عرضه داد و در رفت و برگشت های کارشناسی این طرح چکش کاری شد تا آنکه هیات دولت در اولین جلسه تیر ماه خود پیش نویس نهایی این سند را تصویب کرد.
ظریف سوم تیرماه هم در توییتی به زبان چینی از تماسی ویدیویی با همتای چینی اش آگاهی داد و گفت با وزیر امور خارجه چین درباره مشارکت جامع راهبردی دو کشور و پیشبرد برنامه ۲۵ ساله همکاریهای دوجانبه گفت و گو کرده است.
گام بلند دولت برای تحقق راهبرد نگاه به شرق
رهبر انقلاب در جلسه ای که ۲۵ مهر ماه با تعدادی از «نخبگان و استعدادهای برتر علمی» داشتند، با تاکید بر «ضرورت ارتباط علمی با کشورهایی که در راه رشد جهشی قرار دارند»، گفتند: «اینگونه کشورها عمدتاً در آسیا هستند، بدین سبب باید نگاهمان به شرق باشد نه به غرب، ضمن اینکه نگاه به غرب و اروپا جز معطل ماندن، منت کشیدن و کوچک شدن فایده ای ندارد.»
در این چارچوب، تدوین سند همکاریهای جامع ایران و چین بیان کننده گام بلند دولت در اجرایی کردن راهبرد «نگاه به شرق» است. به همین خاطر، اگر سند همکاریهای دو کشور به مرحله امضا و عمل هم برسد، باید آنرا باید از مهمترین رویدادها در تاریخ سیاست خارجی جمهوری اسلامی دانست که می تواند آثار راهبردی کوتاه مدت و بلندمدتی در منطقه غرب آسیا و نظام بین المللی به همراه داشته باشد.
آمریکا طی دهه های گذشته و به خصوص بعد از خروج از برجام بر طبق راهبرد فشار حداکثری، سیاست منزوی سازی ایران در عرصه بین المللی از یکسو و فروپاشی اقتصاد و جامعه ایران را دنبال می کند. این در حالیست که ایران در دهه های اخیر به دنبال شکل دهی به «همکاری راهبردی» با قدرت های شرقی همچون چین بوده است. توسعه روابط با چین در واقع می تواند بهره گیری از اهرم قدرتمند برای کاستن از فشار آمریکا باشد و تدوین سند همکاریهای جامع ایران و چین بعنوان نقطه کانونی این استراتژی تلقی گردد.
همانطور که گفته شد، روند بررسی و تصویب این سند که هنوز در مرحله پیش نویس است، تابحال با شفافیت طی شده و از طرف دیگر، هنوز طرف چینی آنرا تایید نکرده است. از همین رو، تا زمانی که طرف چینی آنرا به امضا نرساند و طرف ایرانی هم آنرا تایید نکند، نمی توان عنوان تصویب نهایی را بر آن نهاد. به عبارت دیگر، این سند هم اکنون، در مرحله مبادله میان دو کشور قرار دارد.
خبرنگار ایرنا که به نسخه ای از پیش نویس این سند یافته است، می گوید در آن، هیچ عدد و رقمی ذکر نشده و آنچه دو کشور برای دستیابی به آن تلاش می کنند، گسترش روابط در حوزه های گوناگون در قالب منافع مشترک و اعتماد متقابل است و در آن، هیچ زمینه ای برای انحصارطلبی طرفین به چشم نمی خورد.
بی اطلاعی یا غرض ورزی سیاسی؟
نخستین سنگ به سمت پیش نویس نهایی توافق ایران و چین از طرف دبیرکل جبهه پایداری پرتاب شد که بعد از سخنان احمدی نژاد در توییتر خود از بی اطلاعی مجلس آگاهی داد و اصرار کرد که مردم نگران نباشند. مجلس با دقت قراردادهای خارجی را بررسی خواهدنمود تا تجربه برجام تکرار نشود.
اظهارات این نماینده مجلس در حالی است که برجام توافقی بود که در مجلس اصولگرای نهم به تصویب رسید و جلسات مختلفی هم با حضور مذاکره کنندگان سابق و کنونی در کمیسیونی که به این منظور تشکیل شد، اجرا شد. از طرف دیگر، بر طبق قانون اساسی، تمامی قراردادها و توافقات که از طرف دولت با یک دولت ثالث به امضا می رسد باید در نهایت به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی برسد.
اظهاراتی از این دست در حالی بیان می شود که هنوز این سند پیش نویس از طرف مقامات دو کشور به امضا نرسیده و ظریف و معاونان او تعامل مستمری با پارلمان و نمایندگان مجلس دارند و نشان داده اند که بهارستان را از آخرین تحولات در سیاست خارجی ایران آگاه ساخته و از همفکری و نظرات آنها بهره برده اند. در این چارچوب، وزیر امور خارجه مقرر است طی روزهای آتی به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی برود و احیانا درباره این مساله هم آخرین تحولات را با نمایندگان در بین خواهد گذاشت.
اما چنین مخالفت هایی با توافق راهبردی با چین آن هم در صورتیکه این کشور در اوج شیوع ویروس کرونا محموله های انساندوستانه و پزشکی به ایران ارسال کرد، چه معنایی می تواند داشته باشد. نزدیکترین معنا دادن سینگال به کشورهای متخاصم و دشمنان رابطه ایران و چین و در بهترین حالت، فرصت طلبی جناح های سیاسی از دعواهای توییتری و گرفتن ماهی از آب گل آلود است.
بسیاری از کارشناسان اخطار می دهند دولتهای غربی به دنبال کسب اطلاع و آگاهی از جزئیات این سند هستند تا در راه اجرای آن سنگ اندازی کنند. از ین جهت، هر گونه اعمال فشار برای افشای جزئیات این سند که هنوز در مرحله پیش نویس است، هدفی جز آب به آسیاب دشمن ریختن نخواهد داشت.
از سوی دیگر، این سوال را می شود از این نماینده کنونی مجلس پرسید که چرا وی در زمانی که در دولت نهم حضور داشت و نماینده مردم هم بود، چرا از توافق مخفیانه احمدی نژاد با چینی ها سوال نپرسید؟ قراردادی که مخفیانه درباره ارز ناشی از فروش نفت به چین به امضا رسید و افشای قسمتی از مفاد این قرارداد سبب برخورد شدید و بستن یک رسانه افشاگر شد؛ آن هم قراردادی با شرایطی عجیب که موجب شد بعد از افشای بعضی از محتوای آن، رسانه ها به آن لقب «ترکمانچای ارزی» دهند که با یک جستجوی ساده در موتورهای جستجوگر قابل بازیابی و بازخوانی است.
با این تفاصیل، بنظر می رسد پیش نویس سند همکاریهای راهبردی ایران و چین مسیر پیچیده ای برای نهایی شدن و مورد تصویب قرار گرفتن دارد چونکه فضای سیاست داخلی در مورد تعامل با چین و حتی فراتر از آن، تعامل دولت تدبیر و امید با کشورهای مختلف دنیا – فرقی نمی کند با چه کسی؛ از چین تا اروپا و از ژاپن تا افغانستان - به شدت قطبی شده است و هر گونه اقدام دولت در عرصه دیپلماسی با نگاهی توام با سوء ظن نگریسته می شود.
منبع: محفل
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب