سیدحسین موسویان و محمدرضا چیت سازیان در مقاله ای در نشریه میدل ایست پالیسی
راهبرد كلان ایران تكیه بر ظرفیت داخلی و توان دیپلماسی
محفل: ایرنا- «سید حسین موسویان» و «محمدرضا چیت سازیان» در مقاله ای ابتدا به بررسی راهبرد کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه پرداخته و سپس بر استفاده از ظرفیت داخلی و توان دیپلماسی ایرانی بعنوان مولفه های این راهبرد تاکید نمودند.
به گزارش یکشنبه ایرنا، این دو نویسنده براین باورند که راهبرد کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در طول چند دهه گذشته بر طبق دفاع و برمبنای دو متغیر به حداکثر رساندن نقش ایران در منطقه و موازنه سازی در مقابل رقبا و دشمنان استوار بوده است.
مقاله اضافه می کند: این روند که با پیروزی انقلاب اسلامی و به خصوص تسخیر سفارت آمریکا، قطع روابط تهران- واشنگتن و تجاوز عراق به ایران شروع شده است، تا به امروز ادامه یافته و تا هنگامی که روابط خصمانه واشنگتن-تهران و دشمنی ها با ایران ادامه پیدا کند، تغییری در این روند به وجود نخواهد آمد.
مقاله می نویسد: در حقیقت در طول بیش از ۴۰ سال قبل جمهوری اسلامی ایران تلاش نموده است با بهره بردن از این دو عامل، امنیت و قدرت خودرا در منطقه تقویت کند. بسط نقش و توان منطقه ای این امکان را به جمهوری اسلامی ایران می دهد تا قدرت خودرا به حداکثر رسانده تا امکان به چالش کشیدن تهدیدات آمریکا و چانه زنی بر سر مسائل فی درخلال با رقبای منطقه ای و دشمنان را پیدا کند. تهران برای بسط نفوذ خود، سیاست های مختلفی همچون حمایت از: سوریه، بازیگران غیردولتی یا نیمه دولتی و جنبش هایی همچون حزب الله، حماس، جهاد اسلامی، حوثی ها و حشدالشعبی؛ را دنبال نموده تا در رسیدن به اهدافش موفق شود.
نویسندگان افزودند: از جانب دیگر موازنه سازی در مقابل رقبا و دشمنان، متغیر دیگری است که از مولفه های مهم راهبرد کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی است. این موازنه سازی هم داخلی است و هم بین المللی. در حقیقت از آنجایی که بازیگران نظام بین المللی باید خودیار باشند و دوست امروز شما ممکنست دشمن فردای شما باشد، تهران ابتدا اهتمام کرده تا از ظرفیت ها و پتانسیل های داخلیش برای موازنه سازی در مقابل رقبا استفاده نماید.
شواهد گوناگونی دال بر این ادعا وجود دارد. تمام پیشرفت های علمی، تکنولوژیک و نظامی در طول سالیان گذشته می توانند شاهد این مدعا باشند. این روند از دوران جنگ تحمیلی صدام مقابل ایران شروع شد. در آن هنگام تهران برای مقابله با تجاوز صدام، نیازمند افزایش توان نظامی و لجستیکی خود بود. باتوجه به تحریم های تسلیحاتی آمریکا و بیشتر قدرت های جهانی مقابل ایران، امکان دستیابی به تسلیحات در بازار بین المللی وجود نداشت.
در نتیجه این روند تهران به این مهم دست یافت که باید بیش از پیش به توان و ظرفیت داخلی خود تکیه کند. بدین ترتیب کشور در طول دوران جنگ و به خصوص بعد از آن آغاز به سرمایه گذاری در زمینه های مختلف علمی- تکنولوژیک و نظامی کرد. روندی که تا به امروز ادامه داشته است. با این وجود، اگر بخواهیم به مثال هایی روشن از توان موازنه سازی ایران اشاره نماییم می توانیم از به زمین نشاندن پهپاد پیشرفته آمریکایی RQ-۱۷۰ در سال ۲۰۱۱ میلادی نام ببریم. یا ساقط کردن پهپاد آمریکایی در سال قبل که غیرقانونی وارد مرزهای سرزمینی ایران شده بود.
موسویان و چیت سازیان ادامه دادند: اما مثال مهم دیگر دراین زمینه پیشرفت هایی است که کشور در طول سالیان گذشته، البته با صرف هزینه های بسیار، در زمینه صنعت هسته ای داشته است. در حقیقت هرچند ایران بمب هسته ای ندارد اما توان ایران در غنی سازی اورانیوم و پیشرفت های بومی هسته ای سبب شده رقبا و دشمنان ایران این توانمندی تهران را در محاسبات خود منظور دارند. مهم تر این که جامعه جهانی و در راس آن ابرقدرت ها را وا داشته تا با ایران بر سر برنامه هسته ایش مذاکره و طرفین امتیازاتی را به یکدیگر بدهند. این امر در ماجرای برجام و تعهداتی که دو طرف بر سر برنامه هسته ای ایران پیدا کردند به خوبی مشاهده شد.
اما از طرف دیگر همزمان با بهره گیری از ظرفیت های داخلی خود برای موازنه سازی، تهران تلاش می کند تا روابط خودرا با قدرت های بین المللی بلوک شرق همچون چین و روسیه گسترش دهد. در حقیقت به سبب این که ایران قدرتی منطقه ای شمرده می شود و برای این که بتواند در مقابل بزرگترین قدرت جهانی یعنی ایالات متحده یارای مقابله و موازنه سازی داشته باشد، درصدد بوده از ظرفیت کشورهایی همچون چین و روسیه و حتی در مقاطعی اتحادیه اروپا استفاده نماید. شاید نمونه اخیر آن تلاش ایران برای بستن پیمان راهبردی ۲۵ ساله با چین و همین طور تحکیم روابط با روسیه و تمدید مراودات راهبردی با این کشور است که در اظهارات محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران به آن اشاره شد.
در مجموع باید اظهار داشت که در طول چهل سال قبل با وجود تمام فشارهای آمریکا، نقش و نفوذ منطقه ای و توان موازنه سازی ایران در مقابل رقبا و دشمنان اگر بیشتر نشده باشد، کمتر نشده است.
به عقیده این دو نویسنده، آنچه از نظر نباید دور بماند این است که جمهوری اسلامی ایران چه در دوران مدیریت جریان اصولگرا، یا جریان اصلاح طلب و یا جریان اعتدال گرا، در مقاطع مختلف تلاش نموده تا با حسن نیت، به روند تخاصم با آمریکا خاتمه دهد. تلاش هایی که تا به امروز نتایج ملموسی در بر نداشته است و هر بار با بدعهدی آمریکا به شکست منتهی شده است. در حقیقت از همان ابتدای انقلاب و در مقاطع مختلف در طرف ایرانی همیشه این اراده وجود داشته تا دشمنی با واشنگتن کم شود اما هر بار با عهدشکنی و خدعه طرف مقابل روبرو شده است.
به عنوان مثال هنگام حمله آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱، ایران با همراهی درمبارزه با ترویسم، تمام توان خودرا برای سرنگونی طالبان به خرج داد. اما این حسن نیت ایران با پاسخ منفی آمریکا مواجه گردید و جرج دبلیو بوش رئیس جمهوری وقت آمریکا ایران را محور شرارت نامید. همین طور در آخرین مورد، با روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا با وجود تعهد کامل ایران به برجام، واشنگتن سخت ترین تحریم ها را مقابل ایران وضع کرد و دشمنی خودرا بیش از پیش آشکار و نمایان ساخت. این امر به بی اعتمادی و سوءظن بیشتر رهبران ایران نسبت به آمریکا دامن زده و بهبود روابط دو کشور در آینده را پیچیده و بغرنج ساخته است؛ چالشی که در کوتاه مدت به نظر نمی رسد قابل حل باشد و نیاز به نقشه راهی گام به گام دارد.
موسویان و چیت سازیان نوشتند: برای رفع خصومت، واشنگتن باید ابتدا به برجام بازگردد تا گفت وگوهای چندجانبه با تهران میسر شود. این رویکرد مسیر را برای تعامل بر سر سایر مسائل سیاسی، امنیتی و منطقه ای هموار خواهدنمود. برای حل مسائل منطقه ای نیاز به ایجاد مکانیسمی است که تمام طرف های درگیر را پای میز مذاکره نشاند و راه را برای برگزاری انتخابات آزاد در کشورهایی که درگیر جنگ هستند، باز کند.
صلح پایدار درمنطقه برمبنای تحقق "پنج اصل منطقه ای" دست یافتنی است:
۱-عاری سازی منطقه از سلاح های کشتار جمعی و اتخاذ ترتیبات جمعی در مورد سلاح های متعارف،
۲-ایجاد مکانیسمی برا ی حل بحران ها و پیش گیری از وقوع آن،
۳-احترام به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورها،
۴- تعهد کشورها به عدم مداخله و عدم تجاوز،
۵-ایجاد مکانیسمی برای همکاری جمعی کشورها جهت تامین صلح و ثبات پایدار و کمک های انسانی همچون آواره گان و بی خانمان ها در منطقه.
منبع: محفل
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب