حضرت زهرا(س) و مسئولیت پذیری دینی در خانه ساده زیستی محصول کمبود نیست
محفل: مسئولیت پذیری دینی درون خانه به مثابه میدان بندگی نیز از دیگر محورها است طوری که حضرت زهرا (س) خانه را محل عبادت، تعلیم، و تربیت می دانست.
خبرگزاری مهر -گروه دین، حوزه و اندیشه-عصمت علی آبادی
: امروز سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) است. ایشان بعنوان برترین بانوی جهان اسلام، با ساده زیستی، معرفت توحیدی و همراهی در راه ولایت، الگویی جاودانه برای حق طلبان و عدالت خواستار تاریخ به حساب می آید. منزلت فاطمی، جلوه ای از پیوند عقل، عشق و عبودیت در نظام الهی است؛ میراثی که امروز نیز در اندیشه و رفتار مؤمنان جاری است. بر همین مبنا برای آشنایی بیشتر با سبک زندگی فاطمی با حجت الاسلام علی حسنلو استاد حوزه علمیه به گفتگو پرداختیم که حاصل آن در ادامه تقدیم مخاطبان می شود:
مبانی توحیدی در سبک زندگی حضرت زهرا (س) بر چه اصولی استوار است و چه نسبتی با تربیت دینی در خانواده دارد؟
مبانی توحیدی در سبک زندگی حضرت زهرا (س) در چند اصل کلیدی استوار است که هر یک نسبت مستقیم با تربیت دینی در خانواده دارد یکی از محورها محوریت عبودیت در همه شئون زندگی است. در منظومه فکری حضرت زهرا (س)، توحید صرفا اعتقاد ذهنی نیست بلکه راه و روش زندگی است. آن حضرت با تاکید بر اصل إیّاک نعبد و إیّاک نستعین، نشان داد که تمام روابط خانوادگی باید در مدار بندگی خدا تنظیم شود. در نگاه ایشان، اطاعت از همسر، تربیت فرزند، انفاق، سکوت یا سخن گفتن برای خدا معنا پیدا می کند.
توحید در محبت و محور وحدت عاطفی خانواده از دیگر محورها در سبک زندگی حضرت زهرا (س) است. حضرت زهرا (س) محبت را از جنس توحید می دید؛ یعنی محبت خالصی که ریشه در حب خدا دارد. عاطفه مادرانه، همسری، و فرزندی ایشان جلوه ای از محبت الهی و نه احساس صرفا طبیعی است. از این منظر، خانواده موحد، خانواده ای است که محبت در آن شعاعی از محبت خداوند باشد. همینطور قناعت و ساده زیستی بعنوان نمود توحید عملی از دیگر محورها به حساب می آید بگونه ای که در سیره فاطمی، زهد و قناعت نه از فقر ظاهری بلکه از غنای قلبی ناشی از ایمان به غنای مطلق خداست. این نگرش، فرزندان را در تربیتی خدا محور و مقاوم در مقابل تجمل گرایی می پرورد.
مسئولیت پذیری دینی درون خانه به مثابه میدان بندگی نیز از دیگر محورها است طوری که حضرت زهرا (س) خانه را محل عبادت، تعلیم، و تربیت می دانست. سیره ایشان با حسن انتخاب در گفتار، رعایت نظم، تغذیه سالم و رفتار اخلاقی نسبت به علی (ع) و فرزندان، نشان میدهد که تربیت دینی از درون خانه شروع می شود برای اینکه خانه اولین مدرس توحید است. دیگر این که رابطه عقل و قلب در تربیت توحیدی و عبادت اجتماعی و بعد توحیدی مسئولیت عمومی از محورهای سبک زندگی حضرت است از دید فاطمی، ایمان عاقلانه و محبت عارفانه دو ستون تربیت دینی اند. تعلیم فرزندان بر پایه معرفت به خدا و محبت به اهل بیت، انسجام معنوی خانواده را تامین می کند. حضرت زهرا (س) حتی در دفاع از ولایت، نگاه عبادی داشت؛ یعنی حضور اجتماعی برای خدا. چنین بینشی، آموزش غیرمستقیم به فرزندان و خانواده بود تا معیار عمل را رضای الهی بدانند، نه مصلحت طلبی را ترجیح دهند.
مهم ترین شاخصهای زندگی ساده و کرامت محور در سیره فاطمی چیست و چه طور در رفتار روزمره ایشان تجلی یافته است؟
زندگی ساده و کرامت محور در سیره فاطمی، نه به معنای فقر ظاهری یا محرومیت، بلکه به معنای انتخاب آگاهانه سبک زیست بر مدار توحید، خویشتن داری، پاکدامنی و استغنای روحی است. در منظومه معرفتی حضرت زهرا سلام الله علیها، ساده زیستی محصول کمبود نیست، بلکه نتیجه ایمان عمیق به بی نیازی خداوند و پرهیز از اسارت در تعلقات مادی است. این نگرش، زندگی آن حضرت را به الگوی تمام عیار زیست مؤمنانه تبدیل کرد؛ زیستی که در آن کرامت انسانی بر هر نوع تجمل گرایی، مصرف زدگی و چشم داشت به دنیا مقدم است. فاکتور های این سبک زندگی را می توان در چند محور اساسی بررسی کرد.
نخستین شاخص، قناعت به اندازه نیاز و پرهیز از هرگونه اسراف و زیاده روی است. در گزارشهای تاریخی آمده است که حضرت زهرا سلام الله علیها همواره خانه ای پاکیزه، ساده و بی پیرایه داشت. حتی زمانیکه اندک وسیله ای در اختیار داشت، آنرا به بهترین شکل سامان می داد. در روز ازدواج، جهیزیه ای که برای ایشان فراهم گردید از ساده ترین وسایل تشکیل شده بود، اما همین جهیزیه با انتخابی آگاهانه و برمبنای معیارهای دینی تهیه شده بود تا نشان دهد که ارزش انسان به ظواهر زندگی وابسته نیست. ساده زیستی ایشان به معنای رنج نبود؛ بلکه به معنای داشتن به اندازه لزوم و دل نبستن به غیر خدا بود. این نگرش، به خانواده آرامش، تمرکز و نورانیت می بخشید.
دومین شاخص، کرامت مداری در رفتار، گفتار و تعاملات خانوادگی است. حضرت زهرا سلام الله علیها در زندگی مشترک با امیرالمؤمنین، هیچ گاه از سختی های زندگی گلایه نکرد و همواره با خوش رویی، آرامش و احترام، فضای خانه را آکنده از کرامت می کرد. نقل شده است که هیچ گاه در حضور امیرالمؤمنین، حتی در سخت ترین شرایط، سخنی تحقیرآمیز یا گله آمیز بر زبان نیاورد. این رفتار نشان میدهد که کرامت محوری در خانه قبل از آنکه یک رفتار فرهنگی باشد، یک باور توحیدی است: انسانی که خویش را در محضر خدا میبیند، با مردم نیز با تکریم رفتار می کند. این اصل، بنیان خانواده فاطمی را از هر نوع تنش، دل آزاری و کدورت محافظت می کرد.
این شاخص چه نمودی در مساله انفاق دارد؟
دیگر شاخص کرامت در انفاق و ایثار است یکی از جلوه های بزرگ کرامت فاطمی، ایثار در تنگدستی است. قرآن کریم در سوره دهر از رفتاری یاد می کند که ایشان و خانواده اش غذای خویش را در سه شب متوالی به مسکین، یتیم و اسیر بخشیدند، در حالیکه خود گرسنه ماندند. این اقدام نه از سر احساس، بلکه از منش توحیدی ناشی بود؛ برای اینکه حضرت زهرا (س) انفاق را معامله با خدا می دانست: إنما نطعمکم لوجه الله لا نُرید منکم جزاءً ولا شکوراً. این آیه عصاره تمام کرامت انسانی در سیرت فاطمی است؛ وارستگی کامل از منّت و خودنمایی، همراه با عشق خالص به خداوند است.
رضای آگاهانه در مقابل سختی ها نیز از دیگر فاکتورها است حضرت زهرا (س) در مقابل مشکلات و کمبودها، همواره ناشکری و گلایه را ناپسند می دانست. رضایت قلبی او ازقضا و قدر الهی، کرامت روحی اش را تثبیت کرد. روزی پدر گرامی اش از او پرسید: دخترم! از وضع زندگی ات راضی هستی؟ فرمود: پدر جان، من از پروردگارم شرم دارم که چیزی بیشتر از مقدر او بخواهم. این پاسخ، خلاصه ایمان، عقل و کرامت است؛ تسلیم نه از ضعف، بلکه از بصیرت است. شاخصهای زیادی وجود دارد که مجالی برای بیان نیست.
*رابطه عاطفی و عقلانی حضرت با امیرالمؤمنین مقابل السلام چه الگویی برای مدیریت خانواده در جامعه معاصر عرضه می کند؟
در منظومه سیره حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و امیرالمؤمنین علی مقابل السلام، رابطه عاطفی و عقلانی نه فقط تسبیحی از وفاداری و محبت است، بلکه الگویی جامع برای مدیریت خانواده ای الهی، متوازن و هدفمند در همه دوران ها به شمار می آید. این رابطه نمونه ای از پیوند عقل و عشق، ایمان و احساس، و وظیفه و عاطفه است؛ الگویی که نشان میدهد خانواده در نگاه اسلامی، تنها ساختاری زیستی یا اجتماعی نیست، بلکه نهادی معرفتی و اخلاقی است که در آن انسان با بندگی خدا، هنرِ زیستن با دیگری را می آموزد.
در زندگی مشترک علی و فاطمه (علیهماالسلام)، محبت خانوادگی از سرچشمه ایمان شروع می شود. رابطه آنان، صرفا احساسی یا فردی نیست، بلکه پیوندی آگاهانه بر محور رضای الهی است. حضرت فاطمه (س) همسر را نه شریک مادی، بلکه هم راه در راه عبودیت می دانست و از همین رو، محبتش به علی (ع) از معرفت به مقام ولایت او برمی خاست.
در سیره فاطمی، عاطفه و عقل مکمل یکدیگرند. محبت بدون عقل، خانواده را به اسارت احساسات می برد و عقل بدون محبت، آنرا به خشکی و سردی می کشاند. حضرت زهرا (س) با محبت بی غل وغش نسبت به همسر، خانه را مأمن آرامش علی (ع) ساخت؛ عقلانیت و تدبیر حضرت مانع از آن بود که محبت به بی نظمی یا وابستگی افراطی تبدیل گردد. از همین رو تمام امور منزل از رسیدگی به تغذیه فرزندان تا همکاری در کار خانه با تقسیم وظیفه منصفانه صورت می گرفت. رسول خدا (ص) برمبنای روحیه هر دو، کار بیرون را بر عهده علی (ع) و کار درون را بر عهده فاطمه (س) گذاشت، بی آن که این تقسیم ارزش یکی را بر دیگری برتری دهد.
به طور خلاصه، قناعت و ساده زیستی به عنوان نمود توحید عملی از دیگر محورها بشمار می رود بگونه ای که در سیره فاطمی، زهد و قناعت نه از فقر ظاهری بلکه از غنای قلبی ناشی از ایمان به غنای مطلق خداست. نقل شده است که هیچ وقت در حضور امیرالمؤمنین، حتی در سخت ترین شرایط، سخنی تحقیرآمیز یا گله آمیز بر زبان نیاورد. شاخص های زیادی وجود دارد که مجالی برای بیان نیست.
منبع: محفل
این مطلب محفل را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب