در گفت وگو با محفل مطرح شد؛
عامل اصلی استقرار صداقت در خانواده، الگوی رفتاری زن و شوهر است
به گزارش محفل، علی کنگاوری اظهار داشت: مهم ترین عامل در مورد استقرار و ثبات صداقت در خانواده، مدل و الگوی رفتاری است که والدین در نظر و عمل ایجاد می کنند.
خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه- زینب حسینی روش: از منظر معصومین (ع)، امانت داری و راستگویی دو اصل مهم در آموزه های دینی هستند، به فرموده امام صادق (ع): «خداوند پیامبری را مبعوث نکرد؛ مگر این که راست گویی و ادای امانت، جز برنامه های اصلی او بود». هم چنین پیامبر (ص) می فرماید: «نگاه به فزونی نماز، روزه و عبادات مردم نکنید؛ بلکه به راستگویی و ادای امانت آنها نگاه کنید»؛ چونکه اعتماد مهم ترین سرمایه جامعه اسلامی است و بر اثر خیانت و دروغ، کاخِ باشکوه اعتماد فرو ریخته و جامعه انسانی به بیابانی وحشتناک تبدیل می شود.
بر همین اساس برای واکاوی راهکارهای استقرار صداقت در خانواده با علی کنگاوری استاد دانشگاه به گفتگو پرداختیم که حاصل آن در ادامه تقدیم مخاطبان می شود:
*جایگاه خانواده در نظام کلی تعلیم و تربیت دینی کجاست؟
خانواده در جامعه شناسی جز پنج نهاد اصلی جامعه است و اهمیت آن به سبب رسالت سنگینی است که در مورد تعلیم، تربیت و پرورش نسل دارد. بدیهی است که پر ارزش ترین دارایی هر کشوری نیروی انسانی است. به عبارت دیگر اساس و ضروری ترین الزامات توسعه انسانی بستگی تام به خانواده دارد. به خاطر همین اهمیت است که در بعضی کشورهای غربی زنان خانه دار هم در محاسبات «اقتصادی – اجتماعی» جز مؤلفه های تولید محسوب می شوند. دین اسلام هم به خانواده بعنوان نهادی انسان ساز، مجرای تربیت نسل های آتی و پایگاهی که می تواند باعث نیک بختی و یا بدبختی جامعه گردد، اهمیت خاصی قائل است.
*استقرار صداقت در خانواده چقدر دارای اهمیت و لزوم است؟
خانواده با نگرش سیستمی و ساختارِ وظایف و تعاملات، کشور کوچکی است که همه ابعاد و مؤلفه های یک مملکت در آن جمع هستند. به شکلی که گستره مسائل خانواده در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، امنیتی، روحی، روانی، عاطفی و تربیتی واقعیتی انکار ناپذیر است. این ابعاد در سطح خانواده هرکدام با شاخص ها و خصوصیت های مرتبط به هم به صورت درونی و بیرونی در تعامل با کلان جامعه وضعیت یک پارچه فوق العاده حساسی را ایجاد کرده اند. ازاین رو نظام خانواده متشکل از عناصر مورد اشاره بوده و دقیقا مشخصات یک سامانه کامل، هوشمند، باشعور و روابط تعریف شده معنادار و پیچیده را دارد. لذا، بروز خلل و یا صدمه در هر یک از مولفه ها و شاخص هایی مانند «صداقت»، سایر اجزا آنرا هم تحت تاثیر جدی قرار می دهد که اگر علاج نشود در واقع نظام خانواده مبتلا به اختلال در دستیابی به اهداف متعالی خود می شود. ازاین رو مبحث صداقت در خانواده باتوجه به ماهیت معنایی، رفتاری و انسانی خود به مانند صدها شاخص دیگر از اهمیت ویژه ای برخوردارست.
صداقت در مفهوم عام یعنی درستی و مطابقت داشتن با حقیقت و حقیقتِ هرچیزی، در ارتباطات خانوادگی، در مقابل کذب و دروغ، قرار دارد. صداقت بعنوان یک پدیده اخلاقی و اجتماعی از اساسی ترین مفاهیم در حوزه خانواده و روابط اجتماعی است. صداقت به شکلی یک سرمایه اجتماعی برای خانواده شمرده می شود. لذا، ضعف یا نبود صداقت بعنوان مهم ترین شاخص کمال انسانی در بین اعضای خانواده باعث می شود، فضای تبادل اطلاعات در این نهاد به بدبینی، سوء ظن، دوئیت، بی اعتمادی آلوده شده و خانواده نه تنها از اهداف متعالی و مقدس خود باز می ماند؛ بلکه صدمه های جدی را باید تحمل کند.
بنابراین ضروریست، هر خانواده در هر شرایطی برای استقرار صداقت، مراقبت ها و دقت لازم را در دستورکار خود قرار دهد و در تعقیب استقرار و ثباتِ صداقت در بین اعضا کوشا باشد که بیشترین نقش در این رابطه را والدین بر عهده دارند. صداقت تنها به زبان نیست، بلکه به درستی و عینیت در نیت، مکنونات قلبی، عمل انسان و داده پردازی های ذهنی مربوط می شود که در این رابطه با اخلاص هم رابطه تنگاتنگی دارد.
*مهمترین عامل استقرار و ثبات صداقت در خانواده کدام است؟
مهمترین عامل در مورد استقرار و ثبات صداقت در خانواده، مدل و الگوی رفتاری است که والدین در نظر و عمل ایجاد می کنند. این الگوست که می تواند، سرمنشأ پیاده سازی و عادت پذیرکردن صداقت در بین اعضای خانواده باشد. چون که آنها به صورت طبیعی الگو و مدل زندگی برای کودکان و فرزندان در هر سنی تلقی می شوند و برای موفقیت دراین زمینه باید ممارست و دانش اندوزی کنند. تحقیقات نشان داده است که هرچه والدین، فرزندان خویش را در این رابطه هنجار پذیرتر و ارزش مدارتر، بار آورند، فرایند استقرار صداقت در بین اعضا به طبیعی شدن و عادت پذیری بیشتری نیل خواهد نمود. موفقیت در این رابطه مرهون دغدغه خاطر والدین برای دستیابی به صداقت است که از راه ممارست، تمرین، عدالت گستری، تقوا، اخلاق مداری و از همه مهمتر پرهیز از دروغگویی حاصل می شود. ازاین رو والدین باید برای تثبیت صداقت در خانواده به صورت نظری و عملی آئینه تمام نما و چراغ راه فرزندان باشند و به فرزندان القا کنند همان گونه که دروغگو دشمن خداست، نقطه مقابل آن یعنی صداقت رضایت خداوند را از انسان فراهم خواهد نمود.
والدین باید از آغاز کودکیِ فرزندان خویش برای هنجارسازی صداقت برنامه داشته باشند و آنها را طوری تربیت کننده که قدر، اندازه و اهمیت صداقت در آنها با الهام از احادیثی مانند علَیکُم بالصِّدقِ؛ فإنّهُ بابٌ مِن أبوابِ الجَنَّةِ؛ و الصِّدقُ، کَمالُ النُّبلِ (راستی، کمال بزرگواری است) توسعه یابد و در نتیجه به لزوم وجود صداقت در خانواده ایمان داشته باشند. لازم به یادآوری است؛ در این رابطه هیچ راهکاری به اندازه تعهد و تقید عملی والدین به حفظ حریم صداقت در خانواده، بخصوص در دوره هفت سال اول تعلیم و تربیت فرزندان مؤثر نیست. والدین باید در خانواده به شکلی مدیریت کنند که در فضای آن، نه تنها صداقت در گفتار و رفتار برای اعضا امنیت خاطر و اعتماد فراهم آورد. بلکه صداقت جز ملکات اخلاقی و خصوصیت های درونی آنها گردد.
*از عوامل صدمه پذیریِ صداقت در بین اعضا خانواده بفرمائید:
یکی از عوامل صدمه پذیریِ صداقت در بین اعضا خانواده، شکل گیری شخصیت انفعالی در افراد ناشی از احساس ناامنی، ترس و استرس است. این وضعیت هم به نوبه خود از سخت گیرها، تنبیه غیرمنطقی، خشونت محوری و اعمال فشارهای روحی نابجا از ناحیه والدین و یا اعضا ضد یکدیگر است. به عبارت واضح تر رابطه متقابل در خانواده باید به شکلی باشد که اعضا نجات و سلامت خویش را در برابر صداقت ببینند هر چند که خطایی از کودکان و بزرگترها سر زده باشد. به صورت مثال وقتی به کودک می گوئیم: «این اسباب بازی را چه کسی خراب کرد؟ به سادگی بگوید من». بنابراین در محیط خانواده باید ترس و ناامنی را به حداقل برسانیم و همیشه نسبت به اشتباهات دیگران به شکلی برخورد نماییم که نه تنها مجبور به دروغگویی نشوند؛ بلکه نجات خویش را در گرو صداقت خویش بدانند.
خانواده باید محیطی باشد که صفا، صمیمیت، معیارهای ایمانی، اخلاق، خوش رویی، اخلاص و محبت بر آن حاکم باشد و افراد از هرگونه کج روی دوری کنند و تنها پی بردن به حقیقت، هر چند تلخ، برای یکدیگر معیار باشد. همینطور حاکم شدن «اعتماد» بعنوان سرمایه اجتماعی در خانواده، باید بعنوان یک اصل مدنظر والدین قرار گیرد و از آغاز تشکیل زندگی به مثابه بسیاری از امور مادی و اقتصادی جذاب که تفکر به آنها، اولویت خاصی در نزد برخی والدین پیدا می کند، در نهادینه کردن اعتماد تلاش کنند.
*آیا این درست است که بخشی از این مشکلات به سبب عدم آمادگی تربیتی زوجین است؟
متأسفانه در عصر حاضر، برخی افراد با بسیاری نقاط ضعف اخلاقی و رفتاری، خانواده می سازند. البته نفس کار بسیار مقدس است. اما چون عدالت، انصاف، صداقت و درک درست از فلسفه و هدف از تشکیل خانواده در آنها ضعیف است، قادر به ایجاد تغییر و تحول در خود نیستند؛ تا از این طریق، اعتمادسازی، اخلاص و صداقت را در رأس امور قرار دهند. به صورت مثال، یکی از مباحث صدمه زا برای نسل جوانِ فعلی- که خانواده تشکیل می دهند- عادت به ایجاد محرمانگی در فضای مجازی ضد یکدیگر است که از ابتدایی ترین ولی پُرمخاطره ترین عامل آغاز و ایجاد بی اعتمادی در بین آنهاست.
مقابله با سبک زندگی غلط (در تبعیت از آموزه های غربی) در بین افراد خانواده، یکی دیگر از سیاست هایی است که می تواند با خود صداقت را برای جمع خانواده به ارمغان آورد. برای مثال: برداشت های غلط از حدود «آزادی» در بین افراد خانواده، با الهام از آموزه های غربی و تحت تاثیر نگرش های اومانیستی و فمینیستی باعث تضعیف فرهنگ «ایرانی– اسلامی» خانواده می شود. بطوریکه همین مساله مسبب اختیار و آزادی بی حد و حصری شده که بی اعتمادی و سوءظن بخصوص در خانواده های جوان رواج پیدا کرده است.
یک اصل کلی دیگری را که باید در ارتباط با نهادینه سازی صداقت در خانواده مورد توجه قرارداد، برخورداری از تدبیر و سیاست کارآمد در اداره امور آن است. همان گونه که در ابتدا هم اشاره شد، خانواده مدلی کوچک از یک کشور است. بنابراین همه امور آن باید مدبرانه، دقیق و محاسبه شده بر مبنای الگوی «اسلامی–ایرانی» باشد. در اهمیت تدبیر باید اذعان داشت پیامبر اکرم صلوات الله ضد فرمود: «من برای امتم از فقر نمی ترسم، بلکه از سو تدبیر می ترسم». بدیهی است، این مورد در همه ابعاد فردی و اجتماعی زندگی مصداق دارد. یعنی ساده لوحی و خوش باوری در دنیای ارتباطات پیچیده امروز باعث بر باد رفتن سلامت فرهنگی اجتماعی، اخلاقی و روانی همچون صداقت می گردد.
در خاتمه باید اذعان داشت: نظام خانواده به وسعت هر نظام وسیع و دامنه دار متشکل از بسیاری اجزای تاثیر گذار متقابل در یکدیگر است که صداقت هم یکی از آنهاست. طبیعی است صدمه دیدگی هر عنصری در کل عناصر نظام یافته آن تاثیر خواهد گذاشت. منتهی جایگاه اخلاص و صداقتِ اعضا در برابر یکدیگر، فوق العاده مهم می باشد و ضروریست در برقراری آن؛ الگوسازی، ممارست، تمرین و علم اندوزی و عمل کرد.
منبع: محفل
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب