آتشی كه نباید دوباره زیر خاكستر برود
حکومت بعد از مهار اعتراضات چه وظیفه ای دارد؟
به گزارش محفل، یک استاد جامعه شناسی اعتقاد دارد که بعد از مهار اعتراضات، حکومت فرصت مناسبی برای شناسایی عوامل و علل بروز نارضایتی های جامعه و پاسخ مناسب به آنها دارد.
علی محمد حاضری در گفتگو با ایسنا با اشاره به اینکه حکومت های موفق حکومت هایی هستند که بتوانند عوامل و علل بروز نارضایتی ها را پیش از حاد شدن و بروز آن شناسایی کرده و درصدد حل آن بربیایند، اظهار نمود: اگر حکومت بتواند از فرصت مهار اعتراضات برای شناسایی و رفع علل نارضایتی ها استفاده نماید، موفق می شود که تاخیرهای خود در پاسخ به مطالبات جامعه را جبران کند.
وی ضمن اشاره به این که گشت ارشاد تنها دلیل شکل گیری اعتراضات اخیر نیست، خاطرنشان کرد: نظام حتی اگر بتواند بوسیله قوه قهریه اعتراضات اخیر را مهار کند، باید به سمت شناسایی عوامل بروز نارضایتی حرکت نماید. وقتی این اتفاق رخ ندهد، باید انتظار بروز باردیگر اعتراضات را داشته باشیم.
متن کامل گفت وگوی ایسنا با علی محمد حاضری استاد جامعه شناسی دانشگاه تربیت مدرس و عضو انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه ها به شرح زیر است:
به نظر می رسد که موج اعتراضات به درگذشت مهسا امینی درحال فروکش کردن است. آیا باید منتظر بروز مجدد این اعتراضات بود یا این اعتراضات را باید آخر یافته تلقی کرد؟ در این شرایط وظیفه حاکمیت چیست؟
البته فرض آخر یافتگی اعتراضات فعلاً خوش خیالی است اما با فرض چنین موردی هم مسئله را نمی توان تمام شده دانست. در نظریه های مربوط جنبش ها و اعتراضات و حتی انقلاب ها، این بحث مطرح است که حکومت های موفق حکومت هایی هستند که بتوانند عوامل و علل بروز نارضایتی ها را پیش از حاد شدن و بروز آن شناسایی کرده و درصدد حل آن بربیایند. در واقع حکومت های موفق با پاسخ دادن به مطالبات و حل کردن مشکلات، از انباشت مطالبات و نارضایتی ها جلوگیری می کنند. اما حدودا در هیچ کجای دنیا حکومتی وجود ندارد که بتواند همه مطالبات و مشکلات را کامل بشناسد و حل کند، ازاین رو نارضایتی ها ظهور می کند و در این بین حکومت هایی موفق هستند که کوشش می کنند که اعتراضات را که معَرّف کمبودها و مشکلات هستند را با دفع ریشه ها رفع کنند.
با این حال برخی دولت ها موفق نمی شوند که پس از بروز اعتراضات، علل آنرا بشناسند، ازاین رو امکان دارد مشکلات انباشته شده و باعث بروز نارضایتی شدیدتر شوند و اعتراضات از مرحله نارضایتی های پراکنده به سمت اعتراضات گسترده تر حرکت نماید. در این شرایط اگر حکومت ها هیچ سازوکاری برای کنترل اعتراض ها نداشته باشند، اعتراضات فراگیر اساس حاکمیت را تضعیف کرده و حتی گاها می تواند منتهی به سقوط حکومت ها بشود. در واقع انقلاب ها محصول ناتوانی حکومت ها در مهار و کنترل اعتراضات فراگیر است.
برخی دولت ها موفق نمی شوند که پس از بروز اعتراضات، علل آنرا بشناسند
در این بین نکته بسیار مهم اینست که حکومت ها با توسل به قوه قهریه در مهار اعتراض ها، برای خود فرصتی می خرند. اگر حکومت بتواند از این فرصت برای شناسایی و رفع علل نارضایتی ها استفاده نماید، موفق می شود که تاخیرهای خود در پاسخ به مطالبات جامعه را جبران کند، اما در این بین حکومت هایی هم داریم که به کنترل اعتراض ها اکتفا کرده و قدرت شناخت و حل مسائل را نداشته یا اراده ای برای آن ندارند. با این وجود سرکوب به هیچ وجه نمی تواند خیال حکومت را از باب ظهور مجدد اعتراضات راحت کند و باید آن حکومت منتظر بماند تا باردیگر آن اعتراض یا جنبش بروز کند چونکه علل و عواملی که سبب شده است آن اعتراض ها شکل بگیرد همچنان وجود دارد و رفع نشده است.
باید به این نکته توجه گردد که صرف کنترل اعتراض مثل اینست که خاکستری روی آتش پوشانده شود و چون ریشه ها و علل اعتراض ها وجود دارد، شاید بعد از یک دوره چند ماهه یا چند ساله و بعد از ایجاد یک بهانه یا سوژه جدید، باردیگر آتش از زیر خاکستر زبانه بکشد. این روند به صورت تسلسل آمیز ادامه خواهد یافت تا در نهایت حکومتی که توان یا اراده حل مشکلات یا مطالبات جامعه را ندارد، از راه انباشت پیاپی اعتراضات، مشروعیت زدایی کامل می شود و در این شرایط حتی دیگر ابزار سرکوب هم کارآیی ندارد یا خود دستگاه سرکوب هم مسئله دار میشودو روند فروپاشی شروع می شود.
حکومت در ایران در برابر اعتراضات کدام راه را برگزیده است؟
اگر خواسته باشیم در رابطه با جامعه خودمان صحبت نماییم، باید بررسی نماییم که حکومت در دو دهه اخیر پس از آنکه هریک از اعتراضات را مهار کرد، آیا به سمت شناسایی و رفع علل بروز اعتراضات رفته است یا خیر و کدام مسئله را حل کرده است؟ آیا بعد از توسل به قوه قهریه برای کنترل اعتراضات، به سمت بهبود شیوه حکمرانی حرکت کرده است؟ اگر در این راستا حرکت کرده باشد، نارضایتی ها کاسته می شود، مگر این که پدیده جدیدی برای شکل گیری اعتراض بوجود بیاید. من معتقدم که در دو دهه اخیر حکومت کمتر چنین مسیری را طی کرده است و کمتر شاهد کوشش برای شناسایی عوامل بروز نارضایتی ها بوده ایم.
من معتقدم که در دو دهه اخیر کمتر شاهد کوشش برای شناسایی عوامل بروز نارضایتی ها بوده ایم
عملکرد حکومت در مورد اعتراضات اخیر چگونه بوده است؟
در مورد اعتراضات اخیر هم همین شرایط وجود دارد. نظام حتی اگر بتواند بوسیله قوه قهریه اعتراضات اخیر را مهار کند، باید به سمت شناسایی عوامل بروز نارضایتی حرکت نماید. وقتی این اتفاق رخ ندهد، باید انتظار بروز باردیگر اعتراضات را داشته باشیم. من کمتر دیده ام که حکومت دنبال شناسایی این عوامل باشد البته شاید در دوره مهار اعتراضات نباید انتظار درمانگری داشت چون هم اکنون دوره مهار اعتراضات است و کوشش برای شناسایی عوامل اعتراضات را باید در دوره بعد مهار دنبال کرد.
برداشت من از صحبت های شما اینست که در مورد اعتراضات اخیر، مسئله گشت ارشاد تنها دلیل اعتراض نبوده بلکه اعتراضات انباشته شده وجود داشته است.
قطعا این گونه است که مسئله فقط گشت ارشاد و درگذشت مهسا امینی نبوده است، بلکه این مورد اخیر، یک حلقه ای از مجموعه حلقه های اعتراض است و مسئله حجاب تنها عامل بروز اعتراضات نبوده است.
آیا در شرایط فروکش کردن اعتراضات، احزاب و جامعه مدنی می توانند نقشی در شناسایی عوامل بروز نارضایتی ها داشته باشند و در واقع نقش حلقه واسط بین مردم و حاکمیت را ایفا کنند؟
نه متاسفانه. حاکمیت از گذشته فرصتی برای ایفای نقش میانجیگیری احزاب فراهم ننموده است و بنابراین در رویارویی با جنبش و اعتراضات، خویش را از این ابزار میانجیگری محروم کرده است.
حاکمیت از گذشته فرصتی برای ایفای نقش میانجیگیری برای احزاب فراهم ننموده است
پیشنهاد شما به حاکمیت برای برون رفت از این شرایط چیست؟
حاکمیت باید بتواند بپذیرد که رویه های حکمرانی مسئله آفرینی دارد. در واقع باید ایراد شیوه حکمرانی که ناراضی آفرین است را بپذیریم. تا این قدم برداشته نشود، جستجوی چاره چندان معنا ندارد. درحال باید فرصتی بوجود آورد تا نخبگان، کارشناسان وخود مردمی که روز مره درگیر مشکلات هستند به طرح مشکلات و صدمه های موجود بپردازند و از نا بسامانی ها پرده برداری کنند. اگر این کار در میدان و صحنه علنی هم اتفاق نیفتد، باید در پس پرده با دعوت صاحب نظران و تحلیل گران با نگاههای مختلف انتقادی صورت گیرد و با شناخت ضعف ها، از راه تغییر رویه های مشکل آفرین اقدام نمود. فرصت چندانی هم وجود ندارد و اگر خیلی دیر شود خدای ناکرده به مرحله ای می رسیم که انتظار اصلاح و درمانگری منتفی می شود. امیدوارم با فراخوان دلسوزان و دغدغه مندانی که این سال ها طرد و نفی شان کرده ایم، روند آشتی و اصلاح بیشتر از این به تاخیر نیفتد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب