در نشست بررسی فرصت های علوم پایه برای پیشرفت پایدار ایران مطرح شد
پیشنهاد تدوین سند جامع علوم پایه
به گزارش محفل در نشست «بررسی فرصت های علوم پایه برای پیشرفت پایدار ایران» که به همت مرکز بررسی های استراتژیک در محل این مرکز برگزار شد، راهبردهای عملی برای توسعه پایدار ایران از منظر علوم پایه مورد بحث و بررسی قرار گرفت و حاضران ضمن تاکید بر لزوم تدوین سند جامع علوم پایه در کشور پیشنهاد کردند چند پروژه ملی یا بین المللی برای بهره مندی از ظرفیت های داخلی در علوم پایه طراحی و پیاده سازی شود.
به گزارش محفل به نقل از مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) با هدف توجه بیشتر به اهمیت و نقش علوم پایه در درک و حل چالش های اجتماعی، فنی و علمی کشورهای جهان، در چهلمین کنفرانس خود که در نوامبر سال ۲۰۱۹ برگزار شد، سال ۲۰۲۲ را سال «بزرگداشت علوم پایه برای پیشرفت پایدار» نامید. از ین جهت، مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری با دعوت از صاحب نظران این حوزه نشستی را با عنوان «بررسی فرصت های علوم پایه برای پیشرفت پایدار ایران» برگزار کرد تا به تبیین ابعاد این مورد با هدف دستیابی به راهبردهای عملی برای توسعه پایدار ایران از منظر علوم پایه بپردازد.
در ابتدای این نشست که دکتر محمدجواد لاریجانی رئیس پژوهشگاه دانش های بنیادی- مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات- دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، دست اندرکاران ستاد ملی سال بین المللی علوم پایه برای پیشرفت پایدار و تعدادی از صاحبنظران حوزه علوم پایه حضور داشتند، دکتر محمدصادق خیاطیان، رئیس مرکز بررسی های راهبردی، ضمن خیرمقدم به مدعوین جلسه به تشریح فلسفه برگزاری این نشست پرداخت و اظهار داشت: بعد از ارسال نامه دکتر داوری اردکانی(رئیس فرهنگستان علوم) به رئیس جمهور در خصوص نامگذاری سالجاری توسط یونسکو به نام سال «بزرگداشت علوم پایه برای پیشرفت پایدار» و بیان لزوم برنامه ریزی جدی از جانب دستگاه ها و سازمان های مختلف کشور در مورد توسعه علوم پایه در شئون مختلف، رئیس جمهور پیگیری این امر را به این مرکز سپرد.
وی با اشاره به این که جایگاه و اهمیت علوم پایه برای همگان مشخص است، علوم پایه را زمینه ساز و سرچشمه سایر علوم عنوان نمود و اظهار داشت: توجه به این مورد برای دولت و وزارت خانه های مرتبط پنهان نیست، بخصوص این که در سالیان اخیر هم شاهد تغییراتی در اقبال دانش آموزان در انتخاب رشته های علوم پایه در مقاطع دانشگاهی هستیم که این زنگ خطری را برای دولت به صدا در آورده است، زنگ خطری که قبل از این در سخنان رهبر معظم انقلاب به صدا در آمده بود، آنجایی که اشاره داشتند اساس کار، علوم پایه است و به قول متخصصان اگر علوم پایه نباشد، علوم کاربردی هم به جایی نخواهند رسید.
مرکز بررسی های استراتژیک به دنبال عرضه طرحی جامع در زمینه علوم پایه است
خیاطیان در ادامه با اشاره به این که به رغم توجه به علوم پایه در اسناد بالادستی کشور شامل نقشه جامع علمی و برنامه های توسعه ای، متاسفانه در عمل شاهد غفلت از این علوم هستیم که حال یا به سبب عدم آگاهی یا به سبب عدم شناخت و درک درست از علوم پایه انجام شده است، اشاره کرد: ما در مرکز بررسی های استراتژیک امیدواریم تا با مشارکت خود نخبگان و صاحبنظران، طرح جامعی را که تمامی ابعاد مبحث در آن به شکل کاملاً اجرایی و عملیاتی دیده شود، تهیه و به رئیس جمهور عرضه نماییم.
پیشنهاد نامگذاری یک روز بعنوان «روز جهانی علوم پایه» در تقویم رسمی کشور
در ادامه نشست هم دکتر سعدالله نصیری قیداری بعنوان دبیر ستاد سال بین المللی علوم پایه برای پیشرفت پایدار، به عرضه گزارشی در مورد نامگذاری سال ۲۰۲۲ به این نام و اهداف این ستاد پرداخت. او اظهار داشت: ایده نامگذاری این سال توسط پروفسور میشل اسپیرو، رئیس اتحادیه بین المللی فیزیک محض و کاربردی-IUPAP عنوان شد که بعد از حمایت ۳۰ نفر از برنده های جایزه نوبل و متعاقب آن حمایت ۷۰ نهاد بین المللی، سال ۲۰۲۲ به نام سال بین المللی علوم پایه برای پیشرفت پایدار نامگذاری شد.
رئیس دانشگاه شهید بهشتی در ادامه به اهمیت علوم پایه از منظر ملی پرداخت و ضمن اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۹۵ در خصوص اهمیت توجه به علوم پایه، به دستاوردهای کشورمان بعد از انقلاب اسلامی اشاره نمود و افزود: ما طی سالیان گذشته شاهد پیشرفت شتابان علمی کشور در همه زمینه ها همچون در علوم پایه بخصوص در سه دهه اخیر بوده ایم، تا آنجاییکه علاوه بر قوانین کشوری در احکام برنامه های توسعه ای کشور و نقشه جامع علمی کشور هم به این مورد توجه شده است؛ به نحوی که در سیاست های کلی علم و فناوری ابلاغی از جانب مقام معظم رهبری به رؤسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، مبحث توسعه علوم پایه و تحقیقات بنیادی هم مطرح گردیده است. از طرف دیگر لزوم توجه بنیادین به علوم پایه توسط سایر کشورهای جهان را هم نمی توان پنهان کرد.
دبیر ستاد سال بین المللی علوم پایه برای پیشرفت پایدار، در ادامه صحبت های خود به اقدامات انجام شده در این ستاد اشاره کرده و اظهار داشت: تشکیل شورای سیاست گذاری این ستاد و تصویب شیوه نامه های تشکیل ستادهای استانی در این شورا همچون کارهایی است که تابحال انجام پذیرفته است و به دنبال آن هستیم تا در تقویم رسمی کشور یک روز بعنوان «روز جهانی علوم پایه» نامگذاری شود. از سویی پیشنهاداتی هم توسط شورای سیاست گذاری سال جهانی علوم پایه همچون راه اندازی خانه علم در شهرهای مختلف، ثبت تاریخ شفاهی علم در ایران، دعوت از دانشمندان برجسته و برندگان نوبل در همایش های ملی و بین المللی، گسترش برنامه های ترویج علم و معرفی مروجان و معلمان برتر علم و قرار گرفتن بزرگداشت سال جهانی علوم پایه در دستور کار دانشگاه های بزرگ کشور و پشتیبانی از دانشجویان و پژوهشگران نخبه در حوزه علوم پایه مطرح گردیده است.
نقش دولت در تحقق توسعه پایدار بر اساس علوم پایه
در ادامه این نشست دکتر محمدجواد لاریجانی رئیس پژوهشگاه دانش های بنیادی(مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات) به اهمیت مبحث علوم پایه و نقش حیاتی آن در پیشرفت پایدار کشورها اشاره نمود و اظهار داشت: پرداختن به این مورد یک مبحث اساسی است که باید به صورت مستقل به آن توجه کرد. در گام بعدی باید به علومی مانند ریاضیات به خاطر کاربردشان در سایر علوم توجه کرد. ازاین رو باید مفهوم علوم پایه را صیقل داد.
وی سرمایه گذاری دولت ها در علوم پایه و ایجاد شغل در سطوح مختلف برای فارغ التحصیلان دانشگاه ها به منظور ایجاد انگیزه و هدف برای دانشجویان را از نکات مهمی است که باید به آن پرداخت و با اشاره به نقش دولت دراین زمینه اظهار داشت: دولت باید از این منظر زمینه تحقق توسعه پایدار بر اساس علوم پایه را باتوجه به مسائل و مشکلاتی که با آن مواجه می باشد فراهم آورد. اعتبار آموزشی به رشته های علوم پایه بخصوص ریاضی و فیزیک، همچون کارهایی است که دولت می تواند انجام دهد، بنابراین باید محیط های تحقیقاتی را برای محققان ایجاد نماید تا برای ایشان جذابیت فعالیت داشته باشد. از این منظر دولت هم خواهد توانست مسائل و مشکلات خویش را با بها دادن به این حوزه مرتفع سازد. دغدغه من جذب افراد مستعد و تبدیل آنها به دانشمندانی است که بتوانند به کشورشان کمک کنند.
دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی هم در ادامه این نشست ضمن ابراز شادمانی از نامگذاری سالجاری میلادی به سال بزرگداشت علوم پایه، از نگرانی خود از وضعیت کنونی علوم پایه در کشور گفت. او اظهار داشت: به رغم نسل طلایی که در گذشته با حمایت های مسؤلان به خصوص رهبر معظم انقلاب بوجود آمد ما توانستیم کسانی نظیر شهید دکتر علی محمدی را به کشور معرفی نماییم، اما امروزه در شرایطی به سر می بریم که امسال از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر ثبت نامی کنکور سال ۱۴۰۱ فقط ۱۲۰ هزار نفر در کنکور رشته ریاضی شرکت کرده اند. حال تصور کنید که از این تعداد چند نفر وارد رشته هایی مانند فیزیک، شیمی و ریاضی خواهند شد؟!
وی اضافه کرد: آنچه ما با آن مواجه هستیم، تغییر فرهنگی در اقبال اجتماعی به رشته های پایه است. باید بگویم که اقتدار کشور با تلاش و زحماتی که کلیه دانشمندان و دانشگاهیان ما در رشته های مختلف همچون در رشته های علوم پایه می کشند به دست می آید. دولت هم از هم اکنون باید چشم به سالیان آتی داشته باشد تا با جلوگیری از این مورد زمینه بهره مندی کشور از مزایا و مواهب تعمیق علوم پایه را فراهم آورد. آنچه تابحال سبب درخشش و جلو افتادن کشورمان در علوم پایه شد، توجهی بود که با عنایت مقام معظم رهبری و مسؤلان کشور در سالیان گذشته رخ داده بود، موضوعی که از این پس باید دو چندان شود. امروزه آزمایشگاه داری در ایران که نبض حیاتی رشته های علوم پایه است، سخت شده است، بخصوص این که در علوم پایه به هیچ عنوان روی دیگران نمی توان حساب کرد و باید با تاکید بر توانمندی های داخلی مان به پیش رویم.
پیشنهاد تدوین و تصویب سند جامع علوم پایه
در ادامه این نشست حاضران و مدعوین جلسه به بیان نقطه نظرات خود پرداختند که در ادامه به اهم این دیدگاه ها اشاره می شود.
* بازبینی در آموزش علوم پایه از دبیرستان تا دانشگاه و تحول کامل رشته های علوم پایه همچون مسائل ضروریست بخصوص این که در سالهای اخیر لزوم توجه به رشته های بین رشته ای در زندگی روزمره بسیار اهمیت یافته و این نیازمند همکاری متقابل دانشمندان و استادان رشته های مختلف با یکدیگر همچون در علوم پایه است.
* توسعه آزمایشگاه های ملی یک امر ضروری شمرده می شود چون که خود این آزمایشگاه ها بستر جذب نخبگان فارغ التحصیل علوم پایه را فراهم می آورد.
* تدوین و تصویب سند جامع علوم پایه
* راه اندازی ستاد ملی تحول علوم پایه زیر نظر شخص رئیس جمهور
* عرضه تشویقات مختلف مانند بورس تحصیلی یا دکترای پیوسته در علوم پایه به ۱۰۰ نفر اول کنکور یا دانشجویان المپیادی
* حمایت های ویژه مادی و معنوی از شرکتهای دانش بنیانی که با رویکرد گرایش های علوم پایه تشکیل می شوند.
* فراهم آوردن زمینه های تحقیق در دستگاه های علمی و اجرایی
* با نگاهی واقع بینانه به شرایط و توانمندی های موجود به دنبال تعریف پروژه هایی باشیم که بعنوان هدف گذاری برای پژوهشگران علوم پایه بتوانیم مسائل و مشکلات کشور را حل و فصل نماییم.
* بستری مانند ایجاد مرکزی برای پاسخگویی به مشکلات صنایع فراهم نماییم تا صاحبان صنایع بعد از عارضه یابی، برای حل مشکلات خود در کارخانه هایشان مسائل خویش را به آن مرکز بیاورند و با پشتیبانی از انجام تحقیقات بنیادین، ضمن پشتیبانی از این حوزه، برای مسائل شان هم چاره ای بیابند. مسئله کنونی کشور این است که لزوم بهره گیری از علوم پایه وارد صنعت مان نشده است و باید تمهیدی اندیشید که این مورد که منافع زیادی برای ذینفعان این بخش دارد تحقق یابد.
* لزوم کنونی کشور، دور اندیشی در مورد ایجاد بستر مناسب برای توسعه علوم پایه است که یکی از این زمینه ها، بندها و مواردی است که در برنامه های توسعه ای کشور نوشته می شود. کارگروهی برای این مورد تشکیل گردد تا ضمن بررسی الزامات این موضوع، این موارد و بندها را بتوانند در برنامه های توسعه ای کشور بخصوص برنامه هفتم توسعه بگنجانند.
* باید زمینه ای را برای جذب نخبگان و حفظ آنها فراهم نماییم، مانند آنچه در موسسه تحقیقات بنیادین یا دانشگاه فرهنگیان انجام شده که ضمن پرداخت حقوق در هنگام تحصیل، زمینه جذب آنها در انتها تحصیل شان فراهم است.
* در این جلسات نخستین کاری که باید انجام دهیم، نقد درونی است. باید این سوال را از خودمان بپرسیم به رغم داشتن اسناد بالادستی در مورد توجه به علوم پایه، آموزش عالی کشور و دانشگاهیان و تک تک نفرات برای توسعه پایدار کشور چکار باید بکنند؟ باید بدانیم که توسعه پایدار چیست و چه اقتضائاتی دارد. ما احتیاج به کارهای اساسی در مورد علوم پایه داریم تا بدانیم در دهه آینده علوم پایه چه نقشی باید در کشور ایفا کند.
* کافیست مقایسه ای در مورد دانشکده های علوم پایه میان دانشگاه های ما و سایر دانشگاه های جهان انجام دهیم تا به فاصله ای که با جهان داریم پی ببریم. باید مسیرمان در تحول در علوم پایه را طوری طراحی نماییم که این علم به بهترین نحو به تحول در زندگی جامعه مان کمک نماید.
* از الان از میان تعداد پسادکتراهایی که وزارت علوم در برنامه هفتم توسعه مدنظر دارد، ۳۰۰ تا ۵۰۰ تا از آنها را اختصاصاً به علوم پایه اختصاص دهیم.
* استفاده از ابزارهای متنوع مالی برای توزیع بودجه های پژوهشی بخصوص در پژوهش های علوم پایه
* تعریف ۲ یا ۳ پروژه کلان در حوزه علوم پایه توسط دولت
ضرورت راه اندازی یک بنیاد غیردولتی با حضور افراد دغدغه مند در حوزه علوم پایه
در آخر این نشست هم دکتر خیاطیان ضمن تشکر از حاضران و استقبال از پیشنهادهای کارشناسی آنها بیان نمود: باید به صورت جدی وارد مبحث علوم پایه شد. نقش مرکز بررسی ها یک نقشی مشورتی است و باید پیشنهادات مشخص همراه با جدول زمانبندی اجرایی را برای رئیس جمهور بفرستد. در مورد مبحث این نشست هم، خروجی این جلسات باید در این چارچوب باشد که بتوانیم گامی فراتر از صحبت های مطرح شده در جلسات برداریم و در عمل هم تغییرات را رقم بزنیم.
وی با اعلان اینکه تهیه و نگارش برنامه هفتم توسعه الان در دستور کار دولت می باشد و هم اکنون زمان مناسبی است که بتوانیم بندهایی را در این برنامه در مورد مبحث این نشست به دولت پیشنهاد نمود، اظهار داشت: ما در مرکز پیگیر تهیه سند جامع علوم پایه در شورای انقلاب فرهنگی خواهیم بود. همچون پیشنهاداتی که میتوان داشت این است که یک بنیاد غیردولتی با حضور افراد دغدغه مند علوم پایه راه اندازی شود که هم به طرح ریزی چاره ها و راهبردها در مورد علوم پایه بپردازد هم بستری را برای حضور حامیان مختلف فراهم آورد. علاوه بر این باید در حوزه ترویج علوم پایه بازبینی جدیدی انجام داد و بتئانیم به زبان ساده علوم پایه و اهمیت آن در زندگی روزمره را برای همگان بیان کرد و به صورت جد جوایز ملی و بین المللی در این عرصه را پیگیری نماییم.
خیاطیان در انتها تصریح کرد: بنده هم با پیشنهاد مطرح شده در جلسه درباره طراحی یک یا دو پروژه ملی یا بین المللی برای بهره مندی از ظرفیت های داخلی در علوم پایه موافق هستم. باید تلاش نماییم تا روز به روز نقش علوم پایه در مسائل کشور پررنگ تر شود.
منبع: mahfel110.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب