برجام، اروپا و دوراهی آتلانتیك
به گزارش محفل ماه گذشته پنجمین سالروز انعقاد توافق هسته ای بدون اقدامی ملموس و عینی از جانب اروپا در عمل به تعهدات برجامی گذشت و بیشتر از پیش انگاره وادادگی دولتمردان اروپایی مقابل كاخ سفید را به تصویر كشید.
با گذشت بیشتر از پنج سال از عمر توافق هسته ای اما وعده های طرف اروپایی در خصوص انجام تعهدات و خنثی سازی تأثیر تحریم های آمریکا در سطح شعار باقی مانده است. تا کنون در عرصه سخن، رهبران سیاسی اروپایی زیباترین واژگان را در باب پشتیبانی از برجام ابراز داشته اند اما در عرصه معادلات عینی و میدانی تابحال هیچ گونه کنش جدی از جانب اروپایی ها انجام نگرفته است.
در همین ارتباط چند روز پیش رهبر معظم انقلاب به مناسبت عید سعید قربان طی گفتگوی زنده تلویزیونی با ملت ایران، تعهدپذیری از نوع اروپایی را مورد انتقاد قرار دادند. ایشان با اشاره به وعده های پوچ اروپایی ها پس از خروج آمریکا از برجام، اظهار داشتند: «به وعده های اینها نبایستی اعتماد کرد، اینها تخلّف می کنند. کشور را چشم انتظار اقدام این و آن نباید قرار داد؛ باید ما خودمان کار خودمان را بکنیم.»
اشاره رهبری به «خرید زمان» از جانب طرف اروپایی است که با ارائه سازوکارهای مختلف همواره تلاش دارد تا ایران را به تنها بازیگر متعهد و قانون مدار توافق تبدیل کند. بعنوان نمونه «سازوکار ویژه مالی» (SPV) و «اینستکس» (INSTEX) دو سازوکار بی سرانجامی بودند که از مدت ها پیش برای نجات توافق عرضه شده اند که البته بیشتر در کلام خودنمایی کرده اند تا عرصه عمل.
مانور تروئیکای اروپا بیشتر بر سازوکار اینستکس متکی بود که سازوکار مذکور بهمن ماه ۹۷ یعنی حدود ۹ ماه بعد از خروج آمریکا از توافق متولد شد و هدف از ایجاد و راه اندازی آن جبران خسارات ناشی از تجارت بدون دلار یا به عبارتی دیگر راهکاری برای تسهیل تجارت غیردلاری با تهران بود.
همچنین با خروج آمریکا از برجام و به دنبال آن، خروج شرکت های بزرگ از ایران به علت تهدید و فشارهای کاخ سفید، اینستکس به منظور تشویق و پشتیبانی از شرکت های کوچک و متوسط اروپایی که پیوند مالی کمتری با آمریکا دارند، برای همکاری با تهران شکل گرفت.
هر چند انتظار می رفت که کالاهای تحریم شده از این مجاری به ایران صادر شود اما این سازوکار در گام نخست تجارت کالاهای اساسی (مواد غذایی و دارو) را آن هم به صورت بسیار محدود تحت پوشش قرار داد تا به تدریج به دیگر کالاها تسری یابد. بالاخره اوایل سال جاری صادرات تجهیزات پزشکی به ایران از این درگاه انجام گرفت. اما این سازوکار هنوز با وظایف و مسئولیت های تعریف شده بسیار فاصله دارد که روند فرسایشی آن صدای اعتراض و انتقادات را در داخل کشور بلند کرده است.
بخشی از بیانات رهبری در سخنرانی عید قربان هم به همین سازوکار مشخص ارتباط یافت و ایشان اظهار کردند: «اروپایی ها هم هیچ کار نکردند؛ آخرین ابتکار آنها یک بازیچه ی چرندی به نام اینستکس بود که البتّه آن هم تحقّق پیدا نکرده، آن هم تا الان نشده؛ خلاصه ی اینستکس این است که ایران پول هایی را که از جاهای دیگر طلب دارد، بدهد به حضرات اروپایی ها -مثلاً فرانسه، انگلیس- که آنها هر جنسی که مصلحت میدانند، بخرند برای ایران بفرستند؛ این معنای اینستکس است؛ که خود این یک چیز مضرّ غلطی است و البتّه همین را هم انجام نداده اند و نکرده اند.»
وعده های تکراری و توخالی طرف اروپایی همواره موضوعی مورد انتقاد دولتمردان و تیم دیپلماسی کشور هم بوده است به صورتی که بخشی از آنرا می توان در نامه پنجشنبه دوازدهم تیرماه «محمدجواد ظریف» به مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا یافت که عملکرد اتحادیه را زیر سوال برد؛ نامه ای که متعاقب اقدام غیرمسئولانه و غیرقانونی سه دولت اروپایی در عرضه پیش نویس قطعنامه در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و همینطور تداوم عدم پایبندی نسبت به تعهدات بین المللی ناشی از برجام و مصوبات کمیسیون مشترک از جانب ظریف به «جوسپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده برجام ارسال شد.
ظریف سه شنبه شب دهم تیرماه یعنی چند روز قبل از نگارش و ارسال نامه به بورل هم در نشست مجازی شورای امنیت سازمان ملل متحد عملکرد اروپا را مورد نقد و انتقاد قرار داد و اظهار داشت: حتی یک جلسه شورا برای نکوهش و دولت آمریکا یا حداقل جهت بررسی نقض های مکرر آن تشکیل نشده است در عوض بعضی از اعضای اروپایی شورا در فکر تخریب بیشتر قطعنامه و شورا هستند در حالیکه نسبت به تعهدات خود در مورد برجام پایبند نیستند.
اشاره ظریف به اقدامات ضدایرانی اروپا در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل بود چون که با تلاش و رایزنی آمریکا قطعنامه ای از جانب سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان ضد ایران در شورای حکام آژانس با ۲۵ رای موافق، ۲ رای مخالف (روسیه و چین) و ۷ رای ممتنع به تصویب رسید.
در مجموع مسؤلان جمهوری اسلامی ایران برخلاف دوره مذاکرات هسته ای، نگاهی بدبینانه به رویکرد سران بروکسل در اجرای تعهدات برجامی دارند؛ نگاهی که بی ارتباط به سازوکارهای مکرر و بی سرانجام طرف اروپایی و اطاعت پذیری بی چون وچرای آنها از آمریکا نیست.
از نگاه ناظران، اروپایی ها در عصر کنونی، همچنان نمی توانند خویش را از سلطه چند دهه ای آمریکا نجات دهند و با وجود رغبت به رقابت و مقابله با خواسته های رئیس کاخ سفید، جرات ایستادگی در مقابل زیاده خواهی های دونالد ترامپ را ندارند.
انتظار می رود اینک که برجام وارد ششمین سال شده، طرف اروپایی مواضع خویش را در عمل روشن و شفاف اعلام دارد. اینکه می تواند بازیگر مستقل در سطح بین الملل باشد یا همچنان محصور در روابط میان آتلانتیکی، سلطه آمریکا و تابع سیاستهای زیاده خواهانه کاخ سفید در معادلات منطقه ای و جهانی خواهد ماند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب